UZM. DR. AKİF ÇELİK
ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI
1-2 YAŞ ARASI BESLENME ÖNERİLERİ
Bu yaş grubundaki çocukların enerji gereksinimleri, 100 kcal / kg protein gereksinimleri ise 2 gr / kg dır. Çocukların günlük enerji ve diğer besin ögeleri gereksinimlerini karşılayabilmeleri için, çeşitli türde besinler tüketmeleri, diğer bir deyişle görevleri farklı olan besin gruplarından dengeli bir şekilde beslenmeleri gerekir.
Besin grupları 5 grupta ele alınır :
- Et grubu: Et, tavuk, balık, hindi, yumurta ve kuru baklagillerden oluşur. Bu gruptaki besinler, proteinden zengin olmanın yanında, demir, çinko, ve B vitaminlerinin de zengin kaynağıdır.
- Süt grubu: Süt, yoğurt, peynir, çökelek gibi besinler bu gruba girer. Bu gruptaki besinler, protein ve kalsiyumdan zengindir. Ayrıca yağ, fosfor, magnezyum ile bazı B vitaminleri ( özellikle riboflavin ) için de iyi kaynaktırlar.
- Tahıl grubu: Buğday, pirinç, mısır ve bunlardan yapılan un, ekmek, makarna, bulgur, erişte, şehriye, patates vb. besinler bu gruba girer. Et ve süt grubuna göre proteini az içerirler. Ancak karbonhidratın ana kaynağıdırlar. Bazı B vitaminleri ve minerallerden de zengindirler.
- Sebze-meyve grubu: Her türlü sebze ve meyve bu grup altında toplanır. Sebze ve meyvelerin önemli bir kısmı sudur. Bu gruptaki besinler çok az protein içerirler. Karbonhidrat (meyve şekeri), vitamin ve mineraller sebze ve meyvenin katı ögelerini oluştururlar. Lif ve C vitamininin de en önemli kaynağıdırlar.
- Yağ ve şeker grubu: Her türlü hayvansal ya da bitkisel katı-sıvı yağlar ile şeker gruba girer. Aslında bu gruptaki besinler diğer gruplardaki besinlerin yenmesiyle de vücuda alınırlar. Yağlar, protein ve karbonhidratların 2 katından daha fazla kalori içermeleri nedeniyle, enerjinin en zengin ve kolay kaynağını oluştururlar. Tereyağında A vitamini, sıvı yağlarda esansiyel yağ asitleri ve E vitamini bulunur. Şeker saf karbonhidrattır, yanlızca kalori içerir.
Bu dönemde sağlıklı bir diyette suyun da yer alması gerektiği unutulmamalıdır.
Bu yaş grubunda günlük önerilen kalsiyum miktarı 350 mg’dir. Bu miktardaki kalsiyum, 250-300 g süt-yoğurt ve 1 kibrit kutusu kadar peynirle karşılanabilir.
Bu dönemde kemik mineralizasyonu için 400 IU/gün D vitaminine gereksinim vardır. D vitamininin besinsel kaynaklarının yetersizliği ve kış aylarında sentezinin kısıtlı olması nedeni ile, bu yaş grubunda besinlere ek olarak D vitamini verilmesi önerilir.
Bu yaş grubunda günlük önerilen demir miktarı 6.9 mg’dir. Birçok çocuğunun demir depoları yetersiz olabilir. Demir gereksinimi vücut ağırlığına göre değişiktir. Demirden zengin besinlerin C vitamininden zengin besinlerle birlikte tüketilmesi bu açığı kapatmada önemli rol oynar.
Yeterli büyüme ve gelişme için çinko önemlidir. Yeterli kilo alamayan çocuklarda çinko eksikliği görülebilir. Çinko et, balık, süt ve süt ürünlerinde bulunur.
C vitamini vücutta depolanmadığı için, düzenli C vitamini alımına dikkat edilmelidir.
ÖRNEK MENÜ
Bu yaş dönemi için örnek menü tabloda verilmiştir. Menünün günlük enerjisinin %57’si karbonhidratlardan, %12’si proteinlerden ve &31’i yağlardan gelmektedir. Menüde belirtilen meyveli yoğurdun evde yapılmış olması gerekmektedir. Bu yaşta çocuklar bir ya da birkaç öğün anne sütü alabilirler.
1-2 YAŞ DÖNEMİ ÇOCUKLARI İÇİN GÜNLÜK MENÜ ÖRNEĞİ;
|
KAHVALTI |
· 2/3 su bardağı süt (120 ml)
· 1 yumurta veya 1 kibrit kutusu kadar peynir · 1 tatlı kaşığı tereyağ · 1-2 tatlı kaşığı reçel, bal, pekmez, fındık ezmesi (birisi) · 2-3 adet zeytin (çekirdeği çıkarılmış) · 1 ince dilim ekmek · Birkaç dilim domates veya mandalina |
|
ÖĞLE |
· 2/3 yemek kaşığı (2/3 kepçe) kıymalı sebze yemeği
· 1-2 yemek kaşığı pilav · 2 yemek kaşığı yoğurt |
|
İKİNDİ |
· 1 kase yoğurt (150 ml)
· 1 küçük meyve veya 2-3 adet bisküvi
|
| AKŞAM | · 1 adet ızgara köfte
· 1 kase yayla çorba veya ½ dilim ekmek |
| GECE | · Anne sütü |
Menü 1000-1100 kalori ve 18-20 g protein içermektedir.
Sıfır-1 yaş döneminde olduğu gibi bu dönemde de yağ kısıtlaması ya da diyet ürünlerinin kullanılması doğru değildir.
ANNE SÜTÜ İLE BESLENMENİN SÜRDÜRÜLMESİ
Anne sütü ile beslenmenin en az iki yaşına kadar sürdürülmesi önerilmektedir. Bu dönemde çocukların enerji gereksinimlerinin üçte biri anne sütü ile beslenmeden sağlanabilir. Ancak anne sütü ile beslenme, bu yaştaki çocuğun diğer besinleri almasını engellememelidir.
Memeden ayırmak gerektiğinde bu ani yapılmamalıdır. Önce gündüz öğünleri kaldırılır, ardından gece anne sütü ile beslenme sonlandırılır. Anne sütünden kesme, çocuğun hasta olduğu bir dönemde yapılmamalıdır. Anne, memeden ayırdığı çocuğundan ilgiyi eksik etmemeli, çocuğun meme ayrılığı ile anne ayrılığını aynı anda yaşaması engellenmelidir.
İŞTAHSIZLIK
Bu yaş grubunda anne-baba iştahsızlıktan yakınıyorsa, çok iyi kilo alıyor olsa bile, bu durum, bir sorun olarak ele alınmalıdır. İştahsızlık, aile ikna edilerek çözümlenemez ise, çocuğa daha fazla zarar verebilecek önemli bir beslenme sorununa dönüşebilir.
İştahsızlığı olan bir çocuğun kilo alımında sorun varsa, psikososyal nedenlerin yanı sıra, organik nedenler açısından da değerlendirme gerekir. Bu durumda aileden çocuğun 3 günlük besin tüketimi ile uyku ve beslenme saatleri istenir. Beslenme sorunu olan çocuklarda genellikle uyku sorunu da birlikte görülür. İştahsız çocuklar genelde geç yatıp geç kalkan, belirli bir düzeni olmayan çocuklardır. Beslenme ve uyku sorunu çocukların %20-30’unda birlikte görülür. Uykunun düzene girmesi ile genellikle beslenme sorunu çözülebileceği gibi, bazen de beslenmenin düzene girmesi ile uyku sorunu çözülebilir.
İştahsız çocuklar için oyunlar yaratılabilir. Örneğin kaşık, onu beslemeye gelen bir kuş olabilir. Ancak bu oyunlar uzun süreli ve aşırı olmamalıdır. Kötü beslenen çocukların, az da olsa yedikleri besinlerin enerji içeriği arttırılabilir. Çocuğa doğru beslenme davranışı kazandırma açısından aile bilgilendirilir. Aile bireyleri arasında uyumun sağlanması için gerekirse psikolojik destek verilir.
ASPİRASYON
İlk 3 yaşta çocuklarda çiğneme ve yutma işlevlerinin gelişimi tamamlanmamıştır. Bu nedenle besinler yumuşak bir şekilde verilmelidir. Fındık, fıstık, kabak ve ay çekirdeği gibi sert ve taneli besinler kolayca soluk borusuna kaçabileceği için 5 yaşından önce verilmemelidir.
