Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tıbbi bir durumdur. DEHB’si olan bir çocuğun beyin gelişimi ve aktivitesi diğer insanlardan bir miktar farklılık göstermektedir bu nedenle DEHB bir çocuğu okulda, evde veya arkadaş ortamında etkileyebilir.
DEHB’nin Belirtileri Nelerdir?
Her çocuk zaman zaman dikkatini toplamakta, bir şeyi dinlemekte, komutları takip etmekte, hareketsiz oturmakta veya sıralarını beklemekte zorlanabilir. Ancak DEHB’si olan çocuklar için bu durumlar daha zorlu ve daha sık gerçekleşir.
DEHB olan çocuklar aşağıda belirtilen bulgulardan birini veya hepsini sergileyebilir:
Dikkatsizlik: Odaklanma güçlüğü, dikkati toplayamama, sürekli hayallere dalma veya unutkanlık şeklinde ortaya çıkar.
Hiperaktivite: Kıpır kıpır ve huzursuzdurlar, kolayca sıkılırlar. Hareketsiz oturmakta veya gerektiğinde sessiz kalmakta zorlanabilirler. Dikkat eksikliğiyle birleştiğinde sakarlıklara yol açabilir. Diğer insanları rahatsız edebilirler.
Dürtüsellik: Düşünmeden önce çok hızlı hareket ederler. Sıklıkla sözünüzü keserler. Beklemekte zorlanırlar. İzin istemeden bir şeyler yapabilir, kendilerine ait olmayan şeyleri alabilir veya riskli şekillerde hareket edebilirler. Fazla duygusal tepkiler verebilirler. Bazen ebeveynler ve öğretmenler, bir çocuk çok küçükken DEHB belirtilerini fark eder. Ancak küçük çocukların dikkatlerinin dağılması, huzursuz, sabırsız olması veya düşünmeden hareket etmesi normaldir – bunlar her zaman bir çocuğun DEHB olduğu anlamına gelmez.
Çocuklar büyüdükçe bu alanlarda kendilerini kontrol etme becerilerini geliştirirler. Çocuklar bu becerileri yetişkinlerin yardımıyla öğrenirler. Ancak bazı çocuklar beklenen gelişmeyi gösteremezler. Bu durumlar devam edip okulda, evde ve arkadaş ortamında sorunlara neden olmaya başladığında, bu durum DEHB açısından şüphelendirir.
DEHB’ye Ne Sebep Olur?
Net bir açıklamamız olmasa da DEHB’nin çoğunlukla kalıtsal olduğuna dair güçlü kanıtlar var. DEHB’si olan birçok çocuğun benzer durumda bir ebeveyni veya akrabası vardır.
DEHB’ye çok fazla ekrana bakmak, kötü ebeveynlik veya çok fazla şeker yemek neden olmaz.
DEHB Nasıl Teşhis Edilir?
Çocuğunuzda DEHB olduğunu düşünüyorsanız, çocuk doktorunuza gitmelisiniz. Belirtilere başka bir durumun neden olmadığından emin olmak için görme ve işitme kontrolü de dahil olmak üzere bazı incelemeler yapılabilir.
Doktor, çocuğunuzun sağlığı, davranışı ve aktivite düzeyi hakkında sorular soracaktır. DEHB için olası davranışları içeren bir listeyi doktorunuz size verebilir. Çocuğunuzun davranışını bu liste üzerinden gözlemlemeniz gerekecektir. Bu listeyle gözlem işinde çocuğunuzun öğretmeninin de yardımı gerekebilir.
Bu incelemelerden sonra, aşağıdaki bulgular aşikarsa DEHB teşhisi konulabilir:
-Bir çocuğun dikkat, hiperaktivite veya dürtüsellik sorunları, yaşları için beklenenden fazlaysa.
-Davranışlar, çocuğun küçüklüğünden beri gelmekteyse.
-Davranışlar çocuğu okulda ve evde etkiliyorsa.
-Mevcut sorunlara başka bir sağlık veya öğrenme bozukluğunun neden olmadığı gösterilirse.
DEHB’si olan birçok çocukta ayrıca öğrenme sorunları, uyumsuz ve kavgacı davranışlar veya ruh hali ve kaygı sorunları olabilmektedir. Doktorlar genellikle bunları DEHB ile birlikte tedavi ederler.
Gerekirse doktor sizi bir çocuk psikoloğuna veya psikiyatra sevk edebilir.
Uzm. Dr. Akif ÇELİK
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Epilepsi Nedir?
Epilepsili çocuklar tekrarlayan nöbetler geçirirler. Nöbet, beyinde birinin davranışını, hareketini veya duygularını değiştirebilen olağandışı ve kontrolsüz elektriksel aktiviteden kaynaklanır.
Farklı epilepsi türleri ve bunlar için farklı tedaviler vardır. Bazı çocuklar bu durumdan iyileşebilir
Beynin her iki tarafını tutan nöbetler genelleşmiş nöbetken tek tarafını tutan nöbetler kısmi nöbettir.
Epilepsi nedenleri:
-genetik hastalıklar
-beyinde hasar veya kitle
-beynin gelişmesiyle ilgili sorunlar
-beyin kanaması
-enfeksiyonlar (menenjit , tüberküloz vs…)
-Down sendromu, otizm ve bazı metabolik bozukluklar
-ailesel
Epilepsi vakalarının yarısından fazlasında net bir neden yoktur. Ancak daha fazla genetik mutasyon keşfedildikçe bu durum değişmektedir.
Epilepsi Nasıl Teşhis Edilir?
Bir çocuk nöbet geçirmişse, doktor genellikle aileyi bir çocuk nöroloğuna yönlendirir. Nörolog sorular soracak, çocuğu muayene edecek ve epilepsiyi kontrol etmek için testler isteyecektir.
Şu testler epilepsi tanısı ve tipinin belirlenmesi için yapılabilir.
-Kan ve idrar testleri
-Beyin dalgalarını/beyindeki elektriksel aktiviteyi görmek için EEG
-VEEG(video kaydı ile EEG)
-Radyolojik yöntemler: Bilgisayarlı Tomografi, MR ve PET/MR taramaları
Epilepsi Tedavisi
Epilepsi tedavisinde genellikle ilaç tedavisi önceliklidir. Bazı epilepsi türlerinde çocuklar için özel diyetler önerilebilir (ketojenik diyet gibi).
Kontrol edilmesi zor nöbetler için doktorlar sinir uyarımı veya epilepsi ameliyatı önerebilir.
Ebeveynler Ne Yapabilir?
Epilepsili çocukların çoğu normal bir yaşam sürebilir. Çocuğunuzun epilepsi ile daha iyi yaşamasına yardımcı olmak için, nöroloğun şu konulardaki tavsiyelerine uyduğunuzdan emin olun.
Önemli noktalar:
-İlaçları düzenli ve önerilen dozda almak
-tetikleyicilerden kaçınmak (aşırı stres, uykusuzluk, bazı ilaç türleri gibi)
-Verilen diyete uymak
-yüzerken veya banyo yaparken önlem almak
-araç kullanabilme açısından değerlendirilmek
-çocuğunuzun tıbbi kimlik bileziği (epilepsi hastası olduğunu belirten bir bileklik) takması gerekip gerekmediği
-öğrenme veya davranış problemleri olursa yardım almaları
-Diğer yetişkinlerin ve bakıcıların (aile üyeleri, bebek bakıcıları, öğretmenler vb.) çocuğunuzu bir nöbet sırasında güvende tutmak için ne yapacaklarını bildiklerinden emin olun.
Çocuğunuzda epilepsi varsa, onlara yalnız olmadıkları konusunda güvence verin ve kaygılarını giderin. Doktorunuz ve bakım ekibi soruları yanıtlayabilir ve destek sunabilir. Ayrıca ilgili bir destek grubu önerebilirler.
Uzm. Dr. Akif ÇELİK
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
